Co nowego? — Spojrzenie na kulturę, naukę i psychikę

Między traumą zbiorową a codziennym stresem

Choć termin „trauma” najczęściej kojarzy się z pojedynczym, dramatycznym wydarzeniem, psycholodzy coraz częściej mówią o zjawisku makrotraumy. Dotyczy ono całych społeczności wystawionych na długotrwały stres — kryzys gospodarczy, wojnę w sąsiednim kraju czy pandemię. Te doświadczenia nie znikają z dnia na dzień wraz z ogłoszeniem końca stanu wyjątkowego. Osadzają się w ciele i pamięci zbiorowej niczym drobne, ale liczne drzazgi. Według najnowszych badań Uniwersytetu SWPS aż 62 % Polaków deklaruje, że w ostatnim roku doświadczyło objawów przewlekłego wyczerpania emocjonalnego, chociaż jedynie 14 % zgłosiło się po profesjonalną pomoc. Ten rozdźwięk pokazuje, jak bardzo potrzebujemy miejsc, które nie stygmatyzują i pozwalają nazwać lęk po imieniu.

Kultura w rozsypce czy w rozkwicie?

Rok 2025 przyniósł ogromny rozkwit mikrotwórczości internetowej. Krótkie formy wideo dominują w mediach społecznościowych, a autorskie newslettery wypierają tradycyjne blogi. Z jednej strony democratyzacja treści daje głos różnorodnym środowiskom; z drugiej — rozmywa granicę między rzetelnym researchem a publicystyką opartą na osobistych odczuciach. Obserwujemy też powrót do „slow contentu”. Coraz więcej użytkowników decyduje się na płatne subskrypcje magazynów online, by uniknąć algorytmicznego szumu. To zjawisko widać również w branży audiobooków, gdzie rośnie zapotrzebowanie na niskonakładowe reportaże i eseje czytane przez samych autorów.

Technologia: sztuczna inteligencja oswajana przez zwykłych ludzi

Jeszcze niedawno AI była domeną głównie developerów i pasjonatów. Dziś proste interfejsy pozwalają na tworzenie personalizowanych playlist na podstawie pulsu, planów treningowych, a nawet nastroju zapisanego w krótkim komunikacie głosowym. Efekt? Aplikacje treningowe z funkcją „emocjonalnego coacha” notują 300 % wzrostu pobrań w porównaniu z rokiem ubiegłym. Jednocześnie rośnie sceptycyzm wobec prywatności danych. Użytkownicy zaczęli czytać regulaminy i żądać jasnej informacji, kiedy i jak ich mikroekspresje lub dane biometryczne są przechowywane. Paradoksalnie więc technofobia i technofilia rosną w jednym tempie, a producenci walczą o konsumenta, przekonując go do transparentności procesów.

Relacje po nowemu: Kostka Rubika jako metafora związku

Znany mem o tym, że „wystarczy jeden zły ruch, by popsuć całą układankę” wszedł na salony terapeutów par. Psychologowie wykorzystują analogię kostki Rubika, by wizualizować proces odbudowy zaufania. Kluczem nie jest cofnięcie błędu (bo to niemożliwe), lecz zaplanowanie kolejnych ruchów tak, by przywrócić harmonię. Ten model, zwany sekwencyjną rekonstrukcją, zyskuje na popularności — zwłaszcza wśród par, które mierzą się z kryzysem po zdradzie emocjonalnej.

Narzędzia do autorefleksji

Modne stały się miniporadniki mindfulness w formie kart do gry. Każda karta zawiera krótką instrukcję ćwiczenia oddechowego lub pytanie coachingowe. Psychologowie doceniają ich praktyczność — można je nosić w kieszeni, wyjąć w tramwaju i w ciągu dwóch minut przenieść uwagę z rozpędzonej gonitwy myśli na tu i teraz. To drobny element większego trendu mikropraktyk, które nie wymagają godzinnych sesji, a pozwalają zatrzymać moment, rozluźnić barki i złapać kontakt z własnym ciałem.

Co dalej?

W kolejnych tygodniach opublikujemy wywiad z dr Martą Rylko‑Bauer, która bada jak trauma międzygeneracyjna wpływa na konstrukcję tożsamości w rodzinach migrujących. Przyjrzymy się też pierwszym wynikom polskich badań nad terapią ketaminową w leczeniu depresji lekoopornej. Jeśli nie chcesz ich przegapić, zapisz się na nasz newsletter lub śledź nas w RSS. Dzięki wewnętrznym odsyłaczom łatwo przejdziesz z tej strony do głębszych analiz w „Czytelni” lub do lżejszych, humorystycznych artykułów w dziale „Rozrywka”.